ένα μουσικό blog που απευθύνεται κυρίως στον ποντιακό πληθυσμό αλλά και σε όποιον αγαπάει την ποντιακή μουσικη παραδοση. ένα blog με στιχους από ποντιακά τραγούδια

τραντάφυλλον φύτεψες

Τραντάφυλλον φύτεψες,
ση καρδίας' ιμ' το κεπίν,
με τ' αχάντεατ' γόμωσες',
γεράδες απές σην ψύ μ'.

Σην καρδία μ' απάν πουλι μ',
κοιμούσνε καθάν βραδύν,
γνέφυζες με το πουρνόν,
μ' έναν φίλεμαν γλυκίν.

Έλεγες με εντάμαν,
θα γερούμε σην ζωήν,
εφυές και πότ(ι)σες με,
ζεχίρ' απές σο ποτήρ'.

Θάρρεσα θα έχωσε,
θα είσαι πάντα τεμόν,
ασου έφυγες κι βγαίν',
ο ήλον σον ουρανόν.


<--ακούστε το κομμάτι εδώ-->

για τεσέν ψύκα μ'

Η εμορφία τη κοσμή,
σ' εσέν εν σερεμένο,
σην καρδία μ' ντ' έχω για τεσέν,
βαθέα εν κρυμένον.

Άψιμον σον κόσμος εσέγκες,
άλλος κ' εν άμον εσέν,
ψύκα μ' δώσ' με έναν φιλόπον,
μάνα εποίκε και εμέν.

Απές σο μάτιας' κρύφκουνταν,
ο ουρανόν και τ' άστρα,
άψιμον πάιρω απ' ατά
και η ψύ μ' φορεί τ' άσπρα.

Άψιμον σον κόσμον εσέγκες...

Εμάεψές με και έχασα
τ' αχούλι μ' για τ' εσένα,
η ώρα να μαθάνω έν,
τ' εγάπης τα γραμμέναν.

Άψιμον σον κόσμον εσέγκες...

Πού κες καρδία μ' να κρύφτω σε,
σ' εγάπ' να μήν κομπούσε,
πώς θα μαθάνς' ασό μαχαίρ',
μίαν αν κι ματούσε.

Άψιμον σον κόσμον εσέγκες....


<--ακούστε το κομμάτι εδώ-->

καμένον καρδίαν

Εϊ σεβντα μ΄ εμολύες,
καρδία μ' εκολύες,
αέτς εγάπανες με,
εφέκες με και εφύες.

Εϊκειτε ψεύτε κόσμε,
θάνατος να μήν έτον,
άνθρωπος μ' εγέρανε,
πάντα νέος να έτον.

Εϊ καμένον καρδίαν,
να στερούσε καμίαν,
ασά πολλά τα ντέρτια,
τραγωδώ μίαν μίαν.

Εϊκειτε ψεύτε κόσμε.....

Εϊ μαύρεσα, μαύρεσα,
τα ντέρτια μ' άμον τεσάν,
αείκον σεβντάλουκ'
νε είδα, νε απάντεσα.

Εϊκειτε ψεύτε κόσμε.....

Έκαψες την καρδία μ',
λες για ποίον, για ποίον,
εθάρεσες θα πέρεις
απ΄εμένα καλλίον.

Εϊκειτε ψεύτε κόσμε.....


<--ακούστε το καμμάτι εδώ-->

τρία μαχαίρια ξύμητα

Τρία μαχαίρια ξύμητα,
σην καρδία μ' καρφωμένα,
εβγάλτε και τερέστ' ατα,
πώς είναι ματωμένα.

Η ζιπούνατς' εχ' λογάδια,
παέι φέρ' νερόν και πλυν'ατο,
ασ' όλα τα πεγάδια.
Τ' ορταρόπατς' αρνομάλεα,
παέι φέρ' νερόν και πλυν' ατα,
ασ' όλα τα πεγάδια.

Η καρδία μ' εν γεραλήν,
αν κλαίγω θα ματούτε
και άμον τη λάμπας το γυαλίν,
απάν να κρούς τσακούτε.

Η ζιπούνατσ' εχ'.....



Μεταξοζύγιστον

Αρνί μ' μεταξοζύγιστον,
χαιρούμαι ντ' είμαι ταίρις',
ποίκα κρεβάτ' την εγκάλιας',
μαξίλαρ' το σπαλέρις'.

Τένι, τένι, τένι, τένα,
το πουλί μ' μανάχον έναν.
Τένι, τένι, τένι, τένα,
τα κρίματα μουν πολλά.

Σαρίν αρνόπο μ' και μικρόν,
σην εγκαλία μ' ντο κείσε,
αση Θεού τα θάματα,
το τρανόν εσύ είσαι.

Τένι, τένι....

Με το κοντύλ(ν)' ατ' το χρυσόν,
έβαψε τα μαλλίας',
και με το χιόν' ασά ρασία,
τ' άσπρα ποίκε τα ψύας'.

Τένι, τένι....

Με το χρώμα τη θάλασσας,
έβαψε το ματόπας',
αν ψαλαφούν(ε) με θ' εχω,
το ψόπο μ' σα χερόπας'.

Τένι, τένι......

<--ακούστε το κομμάτι εδώ-->

Σχετικά με το stixoilx.blogspot.com

under construction

ποντιακή διάλεκτος

Η ποντιακή είναι μία από τις λίγες διαλέκτους του ελληνικού λαού που σχετίζονται τόσο άμεσα με την αρχαία ελληνική γλώσσα. Σήμερα, με την γεωγραφική της έννοια δεν υφίσταται πλέον, όμως ακόμη και τώρα παρά το ότι πέρασε σχεδόν ένας αιώνας από τότε που ο Ποντιακός Ελληνισμός εκπατρίστηκε, εξακολουθεί να υπάρχει σε πολλές περιοχές της πατρίδας μας και κυρίως στη Μακεδονία όπου διαβιούν αμιγείς ποντιακοί πληθυσμοί. Ο γλωσσολόγος Ανθιμος Παπαδόπουλος, προβλέπει ότι με το πέρασμα του χρόνου θα συμβεί η πλήρης γλωσσική αφομοίωσή της με την επίδραση της νεοελληνικής γλώσσας και θα καταταγεί στην κατηγορία των νεκρών γλωσσών.

Η ποντιακή διάλεκτος προέρχεται από την αρχαία Ιωνική, λόγω κυρίως της καταγωγής των αποίκων του Πόντου από την Ιωνική Μίλητο. Οι επιδράσεις που δέχτηκε στο πέρασμα των 26 αιώνων ζωής, προέρχονται από την κοινή των αλεξανδρινών χρόνων, και από τη μεσαιωνική κοινή του Βυζαντίου. Επηρεάστηκε επίσης από τους Γενουάτες και Βενετσιάνους της Τραπεζούντας, τους Πέρσες και τους Γεωργιανούς, καθώς φυσικά και από τους Τούρκους. Αξιοσημείωτο όμως είναι ότι, παρά τις προσμίξεις με ξένες λέξεις, αυτές δεν έμειναν αναφομοίωτες, αλλά εξελληνίστηκαν και εντάχθηκαν στο κλιτικό σύστημα της ελληνικής, συμμετέχοντας έτσι στην εξέλιξη της γλώσσας. Παράδειγμα το τουρκικό ρήμα aramak έγινε στα ποντιακά αραεύω (αναζητώ), κι έδωσε νέα παράγωγα, αράεμαν (αναζήτηση-ψάξιμο) και αραευτής (ερευνητής). Χαρακτηριστικά της σημεία είναι :

1. Η διατήρηση της προφοράς του ιωνικού η ως ε (νύφε αvτί νύφη, κλέφτες αντί κλέφτης, έτον αντί ήτο, κλπ.)
2. Η διατήρηση του ιωνικού σ, αντί του τ (κοσσάρα αντί κότα, σεύτελον αντί τεύτλον κλπ.).
3. Η διατήρηση του ω (με έκπτωση σε ο) ακόμη και στις περιπτώσεις που η κοινή νεοελληνική το έχει μετατρέψει σε ου (ζωμίν αντί ζουμί, ρωθώνι αντί ρουθούνι, κωδώνι αντί κουδούνι κλπ.).
4. Η διατήρηση ασυνίζητων των φωνητικών συμπλεγμάτων -ια , -ιο (καρδία αντί καρδιά, παιδία αντί παιδιά, ποπαδία αντί παπαδιά, κλπ.).
5. Η διατήρηση του αναβιβασμού του τόνου στην κλητική (Νίκολα αντί Νικόλα, γάμπρε αντί γαμπρέ, κλπ.).
6. Η διατήρηση των θηλυκών επιθέτων σε -ος αντί σε -η ( η άλαλος αντί η άλαλη, η έμορφος αντί η όμορφη, κλπ.).
7. Η διατήρηση του αορίστου της προστακτικής σε -ου, αντί -ε (ποίσον-ποίησον αντί ποίησε, κόψον αντί κόψε, κλπ.).
8. Η διατήρηση της παθητικής κατάληξης -ουμαι (κοιμούμαι αντί κοιμάμαι, φανερούμε αντί φανερώνομαι, κλπ.).
9. Η διατήρηση της κατάληξης της προστακτικής του παθητικού αορίστου -θετε (ιωνικά) αντί του -θητε (αττικά) (αγαπηθέτε αντί αγαπηθήτε, κοιμεθέτε αντί κοιμηθείτε, κλπ.).
10. Η διατήρηση του ιωνικού ουκί, αντί του αττικού ουχί, και η μετάπτωσή του, με αφαίρεση της πρώτης συλλαβής του ου ('κι θέλω αντί δε θέλω, 'κι τρώγω αντί δεν τρώω κλπ.). Το αρνητικό μόριο 'κι διαστέλλει την ποντιακή διάλεκτο από όλες τις άλλες ελληνικές διαλέκτους που έχουν το μόριο δεν, προερχόμενο από το αρχαίο ουδέν. Οι Πόντιοι έχουν τη λέξη τιδέν (τίποτε, καθόλου), που προήλθε από το ουδέν. Οι προσωπικές αντωνυμίες που μπαίνουν ως αντικείμενα των ρημάτων, τοποθετούνται πάντα μετά από αυτά. (λέγωσε αντί σου λέω, κρούωσε αντί σε χτυπώ, φιλώσε αντί σε φιλώ, κλπ).

Αξίζει να σημειωθούν ορισμένες από τις πολυάριθμες αρχαίες ελληνικές λέξεις που διατηρήθηκαν ως σήμερα: βοτρύδιν (τσαμπί), λιμός (πείνα), 'στούδιν (κόκκαλο), ωβόν (αυγό), ωτίν (αυτί), έγκα (αρχαίο ήνεγκα-έφερα), τ' εμόν (το δικό μου), τ' εμέτερον (το ημέτερον, το δικό μας) κ.λπ.

ενδεικτικά:

Α
απάν = απάνω
ατό = αυτό
αξινάρ = τσεκούρι, αξίνη
αϊτέστε = αντέστε, άιτε
αζπάρια = αυλόπορτες
αέτσ' = έτσι
Αδ΄ έβγας = που βγάζουν στον ’δη
αμόν = σαν
α' σην = απότην
αγράνεμον = αγριάνεμος
αερόπον = αεράκι

Β
βάλον = βάλε

Γ
γενεάν = γενιά
γιάμ = μη τύχει
γεράν = πληγή
γουρούδια = καρούμπαλα
γλουπί 'ς = ξέεις, ξύνεις, αποφολιδώσεις
γομάρ' - σελέκ' = δεμάτι

Δ
δεματικόν = επιλεγμένη βέργα για δέσιμο του ξυλοδέματος

Ε
εγροικώ = καταλαβαίνω
ελέπω = βλέπω
εν = είναι
ενεγκάσκουσ' νε = κουραζόσουν
(ενεγκάστα = κουράστικα)
εφλούγκωσαν = βλάστισαν

Ζ
ζης = ζήσειν
ζαρούδια = ζάρες
ζεστιάται = ζεσταίνεσαι

Η
ηλιοκαπάτεμαν = ηλιοσκέπασμα, ηλιοξεπέρασμα
ηλ' = ήλιου

Θ
θ' εβγάλ' νες = θα έβγαζες
θ' ευρίουσ' νε = θα βρεθείτε

Ι
ίλιαμ = προπάντων

Κ
καλατσεύω = μιλάω
κρούω = χτυπώ
κι = δεν
κυλίουν = κυλιούνται
κροπή = είδος πέλεκυ
κερδαί ν' = κερδίζει
καμίαν = ποτέ
καπ' έσαν = μήπως είσαν
κερεστέδες = στηρίγματα
κατακλίν' με = με γέρει
κάθεν κα = κάτω
κάπ' = μήπως, μή τύχει
καρμενέτσα = αδράχτι, ηλακάτη
καβαλκεύ' = καβαλικεύει

Λ
λειψεμάτια = λειψά, ελλειπή
ληγάρια = γρήγορα
λαρούσε = γιάνεις

Μ
με τ' ατό = μ' αυτό
μελεσσίδια = μελίσσια
μυλιάχκουνταν = διαλέγουν, επιλέγουν
μαστορία σ' = μαστοριά σου

Ν
νε = ούτε
ντο = τι
ντ' εχτίεν = που χτίστηκε


Ξ
ξάι = καθόλου
ξαν = πάλι

Ο
οπίς = πίσω
ους να γροικάτε = μέχρι να το καταλάβετε
ορμανάχειλα = βουνόχειλα
ομάλ = ίσιωμα
οριάσον = μη τυχόν
ροριάζ' = φυλάει
όλεα = όλα

Π
περιπαίζ' = περιπαίζει
παλαλός = ο τρελός
πασιαπόρτ =
διαβατήριο
πόδας = βηματισμοί
πελίτια = βελανιδιές
πασκίμ = μήπως δεν
παχιέαεβόρας = παχείς ίσκιους
παστ' = σάματι
πάλεμαν = πάλη

Ρ
ρακάν = βουνοπλαγιά
ριγάς = κρυώνεις
ραχίν = βράχος

Σ
σούρω = σέρνω
σουρουκλεμέ = που γυρνάει τους δρόμους
σαψάλς' (σαψάλης) = τρελός
σκούται = σηκώνεται
σκούνταν = σηκώνονται
σκεύια = σκεύη
σύνορθα = όρθια
σαρεύ' = περιφράσει
ση Αδ' την παημονήν = στου ’δη το πηγαιμό
σκεπασίας = σκεπασιές
σερίν = δροσερό
σύρι' ατό = το σύρει

Τ
τερώ = κοιτώ
τσιγκρίδια = αγριόκλαδα
τσιπούκια = πάσαλοι για περίφραξη
τα βάρια = τα βάρη
τσιάνιμαν = σκόρπισμα
τελείται = τελειώνει
ταγιάνεμα σ' = αντοχή
τραν = κλωστίσα
τσαρτσιάφ' (ιν) = κάλυμμα
τουσιέκ' = στρώμα
τσιαταλόπα = διχάλες
τσοξάρ = τοξάρι

Υ
υστερνέσιν = ύστερο, τελευταίο

Φ
φλούγκωμαν = βλάστηση

Χ
χερόπα = χέρια
χροστημάτια = δανεικά
χαμλάεψα = πιάστηκα, κουράστηκα
χρυσόραμμαν = χρυσοκλωστή

Ψ
ψης = ψυχής

Ω
ωβά = αβγά
ωβάζ' νε = γεννούν αβγά
ωβόππα = αυγουλάκια

από την εφημερίδα του Τ.Ε.Ι. Κοζάνης

Γενοκτονία Των Ελλήνων Του Πόντου

Πως και πότε διαπράχθηκε η γενοκτονία;


Ο ποντιακός ελληνισμός, από την πτώση της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας (1461) γνώρισε κατά καιρούς διωγμούς, σφαγές, ξεριζωμούς και προσπάθειες για το βίαιο εξισλαμισμό και εκτουρκισμό του.Επτά χρόνια μετά την άλωση της Πόλης, οι Οθωμανοί κατέλαβαν την Τραπεζούντα. Η οθωμανική κατάκτηση του μικρασιατικού Πόντου μπορεί να διακριθεί σε τρεις περιόδους.

A' περίoδος

Η πρώτη αρχίζει με την άλωση της Τραπεζούντας το 1461 και λήγει στα μέσα του 17ου αιώνα. Την περίοδο αυτή οι Τούρκοι κρατούν ουδέτερη στάση κατά των Ελλήνων του Πόντου.

B' περίoδος

Η δεύτερη αρχίζει στα μέσα του 17ου αιώνα και λήγει με το τέλος του πρώτου ρωσοτουρκικού πολέμου. Χαρακτηρίζεται με τη θρησκευτική βία κατά των χριστιανικών πληθυσμών. Κατά την περίοδο αυτή πραγματοποιούνται ομαδικοί εξισλαμισμοί των ελληνικών πληθυσμών.

Γ' περίoδος

Η τελευταία περίοδος, που τελειώνει το 1922 υποδιαιρείται σε δύο υποπεριόδους.

A' υποπερίoδος

Η πρώτη αρχίζει με τη Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή, το 1774. Χαρακτηρίζεται από τη συστηματική προσπάθεια των τοπικών αρχών να μην εφαρμόζουν προς όφελος των χριστιανών τους φιλελεύθερους νόμους.

B' υποπερίoδος

Η δεύτερη υποπερίοδος αρχίζει το 1908 και χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη του τουρκικού εθνικισμού.

Η απόφαση για την εξόντωση των Ελλήνων της Τουρκίας πάρθηκε από τους Νεότουρκους το 1911, εφαρμόστηκε κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου και ολοκληρώθηκε από το Μουσταφά Κεμάλ (1919 – 1923).

Το Νεοτουρκικό Κομιτάτο « Ένωση και Πρόοδος » ιδρύθηκε το 1889. Στο συνέδριο τους, που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1911 πάρθηκε η απόφαση, ότι η Μικρά Ασία πρέπει να γίνει μωαμεθανική χώρα.

Οι Τούρκοι στον Πόντο άρχισαν με την επιστράτευση όλων από 15 έως 45 ετών και την αποστολή τους σε Τάγματα Εργασίας. Παράλληλα αμφισβήτησαν το δικαίωμα των Ελλήνων να ασκούν ελεύθερα τα επαγγέλματά τους και επί πλέον απαγόρευσαν τους μουσουλμάνους να εργάζονται επαγγελματικά με τους Έλληνες με την ποινή της τιμωρίας από τις στρατιωτικές Αρχές.

Κατ΄ αρχάς οι άτακτες ορδές των Τούρκων επιτίθονταν στα απομονωμένα ελληνικά χωριά κλέβοντας, φονεύοντας, αρπάζοντας νέα κορίτσια, κακοποιώντας και καίγοντάς τα.

Οργανωμένες επιθέσεις

Οι Τούρκοι χωρίς προσχήματα πια περνούν στην επίθεση. Από κάθε γωνιά του Πόντου και της Μικράς Ασίας έρχονται καταγγελίες. Οι σποραδικές δολοφονίες αρχίζουν να αυξάνονται. Χωρικοί, που πήγαιναν να δουλέψουν στα χωράφια τους, βρίσκονταν καθημερινά δολοφονημένοι.

Οι διωγμοί εκδηλώθηκαν αρχικά με τη μορφή σποραδικών κρουσμάτων βίας, καταστροφών, απελάσεων και εκτοπισμών. Φαίνονταν σαν να προέρχονταν από ανεύθυνα κυρίως στοιχεία. Πολύ γρήγορα όμως έγιναν συστηματικοί, πιο οργανωμένοι και εκτεταμένοι και στρέφονταν τόσο κατά των Ελλήνων όσο και κατά των Αρμενίων. Εμπνευστής και εγκέφαλος αυτής της επιχείρησης της γενοκτονίας ήταν ο Μεχμέτ Ταλαάτ, υπουργός των Εσωτερικών της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Με δικές του εντολές, που καλούσαν τις αρχές να μη δείχνουν κανένα έλεος και για τoυς χριστιανούς, εξαπολύθηκαν οι διωγμοί κατά των "ανεπιθύμητων" εθνοτήτων σε μια τεράστια έκταση.

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο αναγκάστηκε, σε ένδειξη πένθους, να κλείσει στις 15 Μαΐου 1914 όλες τις εκκλησίες και τα σχολεία και να καταγγείλει στις Μεγάλες Δυνάμεις τους νέους διωγμούς. Δεν κατάφερε όμως τίποτε γιατί κηρύχθηκε στο μεταξύ ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, στον οποίο η Τουρκία έλαβε μέρος ως σύμμαχος της Γερμανίας, έχοντας πια την ευχέρεια να εφαρμόσει πλήρως το παλαιότερο σχέδιο της εξόντωσης των χριστιανών.

Οι διωγμοί των Ελλήνων του Πόντου.

Η εφαρμογή αυτής της πολιτικής ανάγκασε χιλιάδες Έλληνες των παραλίων της Μικρασίας να εγκαταλείψουν τις προαιώνιες εστίες τους και να μετοικήσουν με πολυήμερες εξοντωτικές πορείες.

Σύμφωνα με μια έκθεση της Ελληνικής Πρεσβείας, με ημερομηνία τον Ιούνιο του 1915 είναι γραμμένα τα εξής: "Οι εκτοπιζόμενοι από τα χωριά τους δεν είχαν δικαίωμα να πάρουν μαζί τους ούτε τα απολύτως αναγκαία. Γυμνοί και ξυπόλητοι, χωρίς τροφή και νερό, δερόμενοι και υβριζόμενοι, όσοι δεν εφονεύοντο οδηγούντο στα όρη από τους δημίους τους. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς πέθαιναν κατά την πορεία από τα βασανιστήρια. Το τέρμα του ταξιδιού δεν σήμαινε και τέρμα των δεινών τους, γιατί οι βάρβαροι κάτοικοι των χωριών, τους παρελάμβαναν για να τους καταφέρουν το τελειωτικό πλήγμα …"

Σκοπός των Τούρκων ήταν, με τους εκτοπισμούς, τις πυρπολήσεις των χωριών, τις λεηλασίες, να επιτύχουν την αλλοίωση του εθνολογικού χαρακτήρα των περιοχών που κατοικούνταν από Ρωμιούς και να καταφέρουν ευκολότερα των εκτουρκισμό εκείνων που θα απέμεναν.

Το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου

Η ήττα της Τουρκίας από τις δυνάμεις της Αντάντ και το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου έφερε μια προσωρινή ανάπαυλα στο απάνθρωπο σχέδιο των Νεότουρκων. Η νέα τουρκική κυβέρνηση υποχρεώνεται από τις νικήτριες δυνάμεις να δώσει άδειες επιστροφής στους λίγους εξόριστους που είχαν απομείνει.

Το τελικό πλήγμα

Το 1919 αρχίζει νέος διωγμός κατά των Ελλήνων από το κεμαλικό καθεστώς, πολύ πιο άγριος κι απάνθρωπος από τους προηγούμενους. Εκείνος ο διωγμός υπήρξε η χαριστική βολή για τον ποντιακό ελληνισμό.

Στις 19 Μαΐου, με την αποβίβαση του Μουσταφά Κεμάλ στη Σαμψούντα, αρχίζει η δεύτερη και σκληρότερη φάση της Ποντιακής Γενοκτονίας.

Με τη βοήθεια μελών του Νεοτουρκικού Κομιτάτου συγκροτεί μυστική οργάνωση, τη Mutafai Milliye, κηρύσσει το μίσος εναντίον των Ελλήνων και σχεδιάζει την ολοκλήρωση της εξόντωσης του ποντιακού ελληνισμού. Μέσα σε λίγα χρόνια ο Κεμάλ εξόντωσε τον ελληνισμό του Πόντου και της Ιωνίας.

Η τρομοκρατία, τα εργατικά τάγματα, οι εξορίες, οι κρεμάλες, οι πυρπολήσεις των χωριών, οι βιασμοί, οι δολοφονίες ανάγκασαν τους Έλληνες του Πόντου να ανέβουν στα βουνά οργανώνοντας αντάρτικο για την προστασία του αμάχου πληθυσμού. Τα θύματα της γενοκτονίας θα ήταν πολύ περισσότερα, αν δεν υπήρχε το ποντιακό αντάρτικο.

Με την επικράτηση του Κεμάλ, οι διωγμοί συνεχίζονται με μεγαλύτερη ένταση. Στήνονται στις πόλεις του Πόντου τα διαβόητα έκτακτα δικαστήρια ανεξαρτησίας, που καταδικάζουν και εκτελούν την ηγεσία του ποντιακού ελληνισμού. Υπολογίζεται ότι συνολικά λόγω αυτών των μέτρων έχασαν τη ζωή τους 350.000 Πόντιοι.

Η προσφυγιά

Με τη συνθήκη της ανταλλαγής των πληθυσμών έρχονται στην Ελλάδα περί τους 700.000 Πόντιους. Οι ξεριζωθέντες εγκαταλείπουν την πατρώα γη και όλα τα υπάρχοντά τους. Παίρνουν μαζί τους ιερά κειμήλια. Αφήνουν πίσω τη Μαύρη Θάλασσα και φτάνουν στην Ελλάδα.


Η προσφορά των Ελλήνων του Πόντου στο ελληνικό κράτος

Πάμφτωχοι, έχοντας αφήσει πίσω τους περιουσίες και πλούτη, έφτασαν ταλαιπωρημένοι από τις διώξεις κι εγκαταστάθηκαν σε διάφορες περιοχές στη νέα ελληνική πατρίδα. Σκόρπισαν σε χωριά και πόλεις της Μακεδονίας και της Θράκης, στους συνοικισμούς της πρωτεύουσας και σε άλλες περιοχές. Περισσότεροι από 700.000 πρόσφυγες από τη Μικρασία και τον Πόντο εγκαταστάθηκαν στη βόρεια Ελλάδα.

Μέσα από αντιξοότητες και εμπόδια, που συνάντησαν, ειδικά στα χωριά της εγκατάστασής τους, κατόρθωσαν τόσο αυτοί όσο και αργότερα τα παιδιά τους όχι μόνο να επιβιώσουν, αλλά και να διεισδύσουν στους χώρους των επιστημών και των τεχνών, της πολιτικής και του συνδικαλισμού, και να διακριθούν.

Γιατί δεν αναγνωρίστηκε μέχρι σήμερα η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου.

Πριν από τον όρο "Γενοκτονία" υπήρχε ο όρος "Εγκλήματα κατά της Ανθρωπότητας". Πρόβλημα στη δίκη των γενοκτόνων μπορεί να υπάρξει με το νομικό όρο "nullum crimen nulla poena sine lege", δηλαδή δίχως προϊσχύοντα νόμο δεν υπάρχει έγκλημα ούτε ποινή. Ο όρος της Γενοκτονίας δεν υπήρχε την εποχή εκείνη, έτσι η τιμωρία και καταδίκη εκείνων τίθεται υπό ερωτηματικό. Το ποινικό Δίκαιο, για να εξασφαλίσει τη δίκαιη μεταχείριση των κατηγορουμένων δεν μπορεί να δράσει αναδρομικά. Από την άλλη άποψη όμως σε όλα τα νομικά πλαίσια υπήρχε η τιμωρία της δολοφονίας.

Οι Τούρκοι αρνούνται σήμερα τη γενοκτονία των Ποντίων του 1922. Παρ'όλα αυτά, η ελληνική πλευρά επιμένει ότι έχει ατράνταχτες αποδείξεις.

19 Μαϊου – Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου.

Στις 24 Φεβρουαρίου 1994 η Βουλή των Ελλήνων ψήφισε ομόφωνα την ανακήρυξη της 19ης Μαϊου ως „Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων στο Μικρασιατικό Πόντο“, ημέρα που ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάστηκε στη Σαμψούντα.






Πηγή: Wikipedia.org

κατάλογος ποντιακών χορών

ΠΟΝΤΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ

(του Ν. Ζουρνατζίδη)

1. Ανεφορίτσας: Χορός της Γαλίαινας (ευρύτερη περιοχή Ματσούκας-Τραπεζούντας) μια μορφή σερανίτσας με μονό τικ
ή Κιζέλα: Πήρε την ονομασία από τους στίχους του τραγουδιού "Κόρη κατήβα σο μαντρίν ελλύεν η κιζέλα"
2. Από παν και κα: Χορός της περιοχής Ματσούκας Τραπεζούντας που χορευότανε επιτόπια με μικρά πηδηχτά βήματα με πιάσιμο από τη μέση
ή Καπικεέτκον: Όπως ονομαζόταν ο χορός στην περιοχή της Λιβεράς και χορευόταν με το σκοπό "εσκέρτε ο Γακούπ Αγάς"
ή Αγκαλιαστόν: Η ονομασία του Χορού στην Γαλίαινα (Ματσούκα)
3. Από πάν και κα: Χορός του Αγ-Ταγ-Μαντέν, περιοχή που βρίσκεται κοντά στην Αγκυρα (εσωτερική μετανάστευση στις αρχές του 1800 από την Αργυρούπολη)
ή τικ: Χορός που πιάνονταν από τους ώμους όπως το κότσαρι. Κάτι ανάμεσα σε χασαποσέρβικο και τικ.
4. Αλματσούκ: Χορός της περιοχής Καρς
ή Αρματσούκ
5. Ατσιαπάτ: Χορός που χορευότανε στα Πλάτανα κωμόπολη Δυτικά της Τραπεζούντας (στα τούρκικα ονομάζεται Akcapat) απ’όπου πήρε και το όνομά του. Την ίδια ονομασία συναντάμε και στην Ματσούκα, όπου χορευότανε και από γυναίκες
6. Γέμουρα: Χωριό ανατολικά της Τραπεζούντας. Στην περιοχή Σεβάστειας χορευόταν σαν μία μορφή Τρυγώνας Στα χωριά μεταξύ Γέμουρας - Τραπεζούντας χορευόταν σαν παραλλαγή του εταιρέ.
7. Γετίερε: Χορός της Αργυρούπολης του Πόντου
ή Γεντίαρατς: Σημαίνει χορός των 7 διαγωνιζομένων γεντί=εφτά, αρατς=διαγωνισμός
ή Γαντίαρα: Σημαίνει εφτά μικρά δρομάκια γεντί= εφτά, αρά =μικρός δρόμος
8. Γιουβαρλαντούμ: Σημαίνει κατρακύλισμα. Χορός των περιοχών Αγ-Νταγ-Μαντέν και Σαμψούντας. Χορεύεται σε παραλλαγές με διαφορετική μουσική και σε άλλες περιοχές του Πόντου όπως, Αργυρούπολη & Πάφρα Ο πρώτος κρατάει μαντήλι και κάνει λαβύρινθο
9. Διπάτ: Το όνομα του χορού στην Τραπεζούντα. Πήρε το όνομά του από τα δύο επιτόπια πατήματα.
ή Γιαβαστόν: Σημαίνει αργός χορός
ή Κοδεσπενιακόν: Χορός της οικοδέσποινας
ή Ομάλ Τραπεζούντας: Το όνομα του χορού στην Ελλάδα
10. Διπλόν Κότς: Λέγεται ότι έχει την προέλευση του από την Αρμενία
ή Τίταρα,
ή Τριπάτ: Η ονομασία πάρθηκε από τρία επιτόπια πατήματα της φτέρνας
11. Διπλόν ομάλ: Χορός της Περιοχής του Κιουμούς Μαντέν (Μεταλλείο Σίμ) παραλλαγή του Κοτσιχτόν Ομάλ
12. Εταιρέ: Πήρε το όνομά του από τον στίχο του τραγουδιού "πέρνιξον με έταιρε". Χορευότανε στην Τραπεζούντα.
13. Θανατί λάγκεμαν: Χορός της περιοχής Πάφρας. Είναι ο χορός με τον οποίο αυτοκτόνησαν οι κοπέλες που ήταν κλεισμένες στο κάστρο του ποταμού Αλυ για 48 ημέρες.
14. Θύμιγμα: Τελετουργικός χορός του γάμου. Χορεύεται από εφτά ζευγάρια με πρώτο το ζευγάρι των νεόνυμφων, και ένα μόνο (τέκ), κρατώντας λαμπάδες
ή Εφτά ζευγάρια και το τέκ: Πήρε το όνομά του από τους στίχους του τραγουδιού "εφτά ζευγάρια και το τέκ κρατούνε τη λαμπάδα"
15. Καλόν κορίτς: Χορός της περιοχής Ματσούκας Τραπεζούντας. Μία μορφή σερανίτσας που πήρε το όνομα από τον στίχο του τραγουδιού "Καλόν κορίτς, καλόν κορίτς, καλόν κι εβλοημένον"
ή Παπόρ: Πήρε την ονομασία από τον στίχο του τραγουδιού "Μάνα τέρεν το παπόρ ντ' άσκεμα κουνίεται"
16. Κελ κίτ: Σημαίνει "έλα και φύγε" Κωμόπολη στα όρια Σεβάστειας-Κολωνίας (Νικόπολις). Ο χορός πάει στα αριστερά
17. Κοριτσί χορόν: (Κισλάρ καϊτεσί) Χορός της περιοχής Πάφρας. Χορεύθηκε το 1680 στο κάστρο του ποταμού Aλυ (Κισλάρ καλέ) και συμβολίζειτο δίλημμα αυτοκτονία ή παράδοσης στους Τούρκους.
18. Κότς: Χορευότανε σχεδόν σε όλο τον Πόντο με παραλλαγέςστο κράτημα των χεριών. Στον Ανατολικό Πόντο κρατιότανε από τις παλάμες ενώ στο δυτικό από τους ώμους όπως το κότσαρι.
19. Κοτσαγκέλ: Χορευότανε στο τέλος της γαμήλιας διασκέδασης. Μ' αυτόν τον χορό αποχωρούσαν οι καλεσμένοι για τασπίτια τους. Ο πρώτος κρατάει το μαντήλι.
20. Κοτσάκι: Αντικριστός ζευγαρωτός χορός της Νικόπολης (καρσιλαμάς)
ή Κετσέκ Κετσέκ: Ο ίδιος χορός με διαφορετική μουσική χορευότανε σε χωριά της Τραπεζούντας
21. Κότσαρι: Χορός της περιοχής Κάρς, που οι χορευτές πιάνονται από τους ώμους.
22. Κοτσικτόν ομάλ: Χορευότανε σε μικρές παραλλαγές σε όλες σχεδόν τις περιοχές του Πόντου, όπου του δίνανε και ανάλογη ονομασία
ή Εμπρ οπίς: Σημαίνει μπρος-πίσω
ή Ομάλι: Η ονομασία στην περιοχή της Νικόπολις
ή Τσαραχότ: Το όνομα του χορού στην περιοχή του Αγ-Νταγ-Μαντέν με μικρή παραλλαγή στα βήματα.
ή Φουλούρ: Η ονομασία του χορού σε χωριά της Ματσούκας
ή Αργολαβάς: Η ονομασία του χορού στην Πάφρα
ή Κερασουνταίϊκον: Τα τρία τελευταία ονόματα δόθηκαν στην Ελλάδα
ή Ομάλ Κερασούντας,
ή Λάχανα: Πήρε το όνομα στην Ελλάδα από το τραγούδι 'Λάχανα πουλίμ' λάχανα"
23. Κούσερα: Χωριό κοντά στη Μονή Ιωάννη του Βαζελώνα. Μία μορφή τικ σε γρήγορο ρυθμό με τα χέρια κάτω.
ή Μοσκώφ: Η ονομασία του χορού στην Ελλάδα, χορευότανε από κάποιον ονόματι Μοσκοφίδη στην Θεσσαλονίκη, ο οποίος πρόσθεσε κάποιους αυτοσχεδιασμούς στο χορό. Από αυτόν πήρε και το όνομα.
24. Κωσταντίν Σάββας: (Οσμάν Αγάς) Φρούραρχος στρατηγός της Πάφρας-Σαμψούντας το 1202. Διαφώνησε με τον Αλέξιο Κομνηνό το 1204 μετά την κατάληψη της Κων/πολης από τους Φράγκους, θέλοντας να κάνει χωριστό κράτος στην περιοχή της Γεζελώνας(Πάφρα-Αμισός-Κάβζα κλπ.). Είναι παραλλαγή του Γιουβαρλαντούμ.
25. Λέτσι: Χορός της περιοχής Κάρς. Παραλλαγή της λετσίνας σε αργό ρυθμό.
26. Λετσίνα: Χορός της περιοχής Κάρς.
27. Μαντήλια: Χορός του Κιουμούς Μαντέν (Μεταλλείο Σίμ) Χορευότανε και στους γάμους, στο δρόμο μπροστά από το ζευγάρι.
28. Μαύρον πεγάδ: (Καρά Πουνάρ) Χωριό της Πάφρας
29. Μαχαίρια: Χορός επίδειξης μαχαιριών. Αναφέρεται στην Κύρου Ανάβαση από τον Ξενοφώντα όταν χορεύθηκε από δύο Θράκες στην Ορντού (Κοτύωρα)
ή Tη μαχαιρί,
ή Πιτσάκ οϊνί:  Η Τούρκικη ονομασία του χορού
30. Μαχμόρ: Χορός της Νικόπολης (Αξί Κοϊ)
31. Μηλίτσα: Σημαίνει μικρή μηλιά
32. Μητερίτσα: Χορός των παραλίων και των σαλονιών της Τραπεζούντας φερμένος από την Ευρώπη με τραγούδι στην Νεοελληνική γλώσσα (Καντρίλιες). Πήρε την ονομασία του από τον στοίχο "Μητερίτσα μου γλυκιά έχω μια αγαπητικιά"
33. Μονόν Χορόν: (Τέκ καϊτέν) Χορός που χορευότανε από τους αντάρτες της Πάφρας
34. Μουζενίτκον ή Κιμισχαναλίδικον: Η Μούζενα είναι χωριό της Αργυρούπολης. Κιουμουσχανέ είναι η Τούρκικη ονομασία της Αργυρούπολης
35. Μωμογέρια: Υπάρχουν σε διάφορες παραλλαγές ακόμη και σαν θεατρικές παραστάσεις με Αριστοφανικό διάλογο (λαϊκά δρώμενα)
36. Ντολμέ ή Τσολμέ: Χορός της περιοχής Όφι (Ανατολικά της Τραπεζούντας)
37. Ομάλ Μονόν: Απλός χορός με έξι βήματα που δεν χρειάζεται ιδιαίτερη χορευτική ικανότητα και τον συναντάμε στην περιοχή Τσιμεράς στην Αργυρούπολη και στηνΤραπεζούντα.
38. Ομάλ (Κάρς): Ίδιος χορός με τον προηγούμενο με έντονο τρέμουλο στο σώμα.
ή Παϊπούρτ: Πόλη Νοτιοανατολικά της Τραπεζούντας έξω από τα όρια του διεκδικούμενου Πόντου του 1918-1922.
ή Τιζ: Ο ίδιος χορός σε πιο αργή μορφή στο Αγ Ντάγ Μαντέν
39. Ούτσαϊ: Χορός της Νικόπολης με έντονο τρέμουλο με 10 βήματα. Αλλάζει η θέση των χεριών ανάλογα με την περιοχή που χορευόταν.
ή Ούτσαλτι: Σημαίνει 3-6 στα Τούρκικα
ή Κουνιχτόν: Η ονομασία στο Αξι Κιοϊ Νικόπολης από το έντονο τρέμουλοστο σώμα
ή Ομάλ Γαρασάρης: Η ονομασία στην Ελλάδα.
40. Πατούλα: Το όνομα του χορού στο Δυτικό Πόντο. Πήρε την ονομασία του από τον στίχο "Τη Πατούλας η μάνα, τ’εμόν η Καλομάνα"
ή Πιπιλομάτενα: Το όνομα του χορού στον Ανατολικό Πόντο. Πήρε τηνονομασία του από τον στίχο: "Την Πιπιλομάτεναν, ούϊ ανάθεμά τεναν"
ή Κόρη Κοπέλα: Ο ίδιος χορός σε μικρή παραλλαγή με διαφορετική μουσική όπως ονομαζόταν στην Γαλίαινα.
41. Σαμσόν: Χορός της περιοχής Σαμψούντας
42. Σαρικούζ: Θα πει ξανθό κορίτσι στα Τούρκικα. Λέγεται ότι είναι ο χορόςτου θερισμού. Υπάρχει σε διάφορες παραλλαγές, σε πολλέςπεριοχές του Πόντου.
43. Σέρρα: Ο ωραιότερος και διασημότερος χορός. Πήρε την ονομασία του από τον ποταμό Σέρρα. Υπάρχει σε διαφορετικές μορφές ανάλογα με την περιοχή.
ή Λάζικον: Το όνομα του χορού στην περιοχή του Όφεως όχι γιατί ήτανχορός των Λαζών αλλά γατί οι Οφλίδες είναι κάτοικοι της Λαζικής χώρας.
ή Τογιαλίδικον: Το όνομα του χορού στην περιοχή Τόνιας
44. Σερανίτσα ή
Χαιρεανίτσα ή
Εικοσιένα ή
Αρμενίτσα: Χορός του Νοτιοανατολικού Πόντου. Πήρε το όνομά του από την περιοχή Χεροίανα όπου χορευόταν. Στην περιοχή της Αργυρούπολης.
45. Σιτόν: Μία μορφή ανάποδου μονού τικ. Χορευόταν στην Ιμέρα. Ο χορός πάει προς τα αριστερά.
46. Στενά Δρόμα (Ταρατσού Σοκακλάρ): Χορός της περιοχής Πάφρας
47. Τάμσαρα: Χορός της Νικόπολις. Η μουσική είναι παραλλαγή της "πιπιλομάτενας". Χορευόταν στην Παλτσάνα-Νικόπολις
48. Ταμσάρα: Χορός με βάση το Διπάτ. Χορευόταν στα χωριά της ΆνωΜατσούκας & Αργυρούπολις. Η μουσική είναι παραλλαγή της "πιπιλομάτενας"
49. Τέρς (Αγ Ντάγ Μαντέν): Μία μορφή Τρυγώνας με ανάποδο λαβύρινθο. Ο χορός πάει προς τ’ αριστερά.
ή Γέμουρα: Έτσι ονομάζεται ο ίδιος χορός στην επαρχία Κακάτσης στην Αργυρούπολη
50. Τέρς (Κιουμούς Ματέν): Η τρυγώνα σε διαφορετική χορευτική και μουσική παραλλαγή. Ο χορός πάει προς τ’αριστερά.
51. Τικ (Μονό): Χορός της Ματσούκας με έξι βήματα
ή Διπλόν: Ο ίδιος χορός όπως ονομάζεται στην Γαλίαινα.
52. Τικ (Διπλόν) ή
Τικ Σο Γόνατον: Χορός που χορευόταν σε όλο σχεδόν τον Πόντο με δέκα (10) βήματα.
53. Τικ (Τρομαχτόν) ή
Λαγγευτόν: Χορευόταν ιδιαίτερα στα Κοτύωρα και στο Κάρς.
54. Τίταρα ή
Τετέ Αγάτς: Παραλλαγή του Γετιέρε σε βήματα και μουσική με βάση το Διπάτ. Χορός της Αργυρούπολης.
55. Τριπάτ: Χορός της Ανω Ματσούκας
56. Τρυγώνα: Χορευόταν σε παραλλαγές σε διάφορες περιοχές του Πόντου. Πήρε το όνομά του από τον στοίχο: "Ακεί πέραν σ’ορμανόπον η Τρυγώνα η Κορώνα"
57. Τυρφών (Τρύφωνας): Χορός της περιοχής Πάφρας. Ο Τρύφωνας ήταν υπαρκτό πρόσωπο (αρσούης) ο οποίος χόρευε πάντα ανάποδα.
58. Τσοπανλάρ: Χωριό ανατολικά της Σινώπης
59. Τσουρτούγουζους: Χορός του Κιουμούς Ματέν. Μιά μορφή γρήγορου τικ με τα χέρια κάτω σε διαρκή κίνηση μπρος-πίσω
60. Φόνα :Χορός της Αργυρούπολης. Παραλλαγή του Γιουβαρλαντούμ.
ή Αρμενίτσας: Ο ίδιος χορός όπως ονομαζόταν στη Γαλίαινα
61. Χάλα-Χάλα: Χορός της περιφέρειας Κακάτσης (Αργυρούπολη)
62. Χαλάϊ: Χορός του Αγ Ντάγ Ματέν. Ο πρώτος κρατάει μαντήλι.


ΧΟΡΟΙ ΠΟΥ ΧΟΡΕΥΘΗΚΑΝ ΑΠΟ ΠΟΝΤΙΟΥΣ ΤΗΣ ΠΡΩΗΝ ΕΣΣΔ

1. Αρμέγκον: Χορός που χορεύθηκε από Πόντιους του Κάρς
2. Γαϊτάν: Χορός από το Σουράμ Καυκάσου
ή Ανάποδο: Ονομάζεται έτσι επειδή ο χορός πηγαίνει προς τα αριστερά
3. Γιαματάν: Χορός από την Γεωργία
4. Μοντζόνος: Χορός από την πρώην ΕΣΣΔ που πέρασε στον Πόντο μέσω Κάρς.
5. Τάς ή
Τάμασια: Παραλλαγή της Ρώσικης "Καζάτσκας". Τον έφεραν οι Πόντιοι που ήρθαν από την πρώην ΕΣΣΔ.
6. Τη Γιαγματάς: Χορός από την πρώην ΕΣΣΔ που πέρασε στον Πόντο μέσω Κάρς.
7. Τουρνάλα: Χορός της πρώην ΕΣΣΔ που χορεύθηκε από Ποντίους τουΚάρς
8. Τσαντζάρα ή
Τσανεζάρα: Χορός που χορεύθηκε από Ποντίους από την πρώην ΕΣΣΔ (Καύκασος)


αναδημοσιέυση από http://thalassa-karadeniz.mylivepage.com

οι χοροί του Πόντου

Οι 'Έλληνες του Πόντου εγκαταστάθηκαν στις ακτές της Μαύρης θάλασσας στα μέσα του 8ου αιώνα π.Χ. Η πρώτη πόλη ήταν η Ηράκλεια, αποικία των Μεγαρέων, έπειτα η Σινώπη, αποικία των Ιώνων της Μιλήτου και μετά όλες οι υπόλοιπες πόλεις.

Ο κύριος όγκος άρχισε να έρχεται στην Ελλάδα το 1922 πάνω σε μια συμφωνία για την ανταλλαγή των πληθυσμών. Μαζί τους έφεραν τα ήθη, έθιμα και τις παραδόσεις τους.

Λέγοντας ήθη εννοούμε την ψυχική ποιότητα των ατόμων που αποτελούν μια κοινωνία.
Σαν έθιμα εννοούμε τις πράξεις που ενδιαφέρουν το σύνολο των ατόμων τα οποία κατοικούν σ' ένα τόπο. Οι πράξεις αυτές είναι κοινωνικά ή θρησκευτικά καθήκοντα, τα οποία είναι απαραίτητα για να διατηρηθεί ένα σύνολο.
Τα έθιμα διατηρούνται με την παράδοση και παραμένουν αναλλοίωτα σε κάθε λαό για μεγάλο χρονικό διάστημα, αν και πολλές φορές η κοινωνική μορφή, η οποία κατέστησε αναγκαία την εμφάνιση και ύπαρξη τους και τα δικαιολόγησε, πέρασε χωρίς να υπάρχει ελπίδα να επανέλθει.
Τα ήθη και έθιμα έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στη δημιουργία, διατήρηση και εξέλιξη του χορού.
Για τους Πόντιους ο χορός ήταν συνυφασμένος με τη ζωή τους. Από τα πρώτα τους βήματα μάθαιναν και χορό συμμετέχοντας στις διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις. Δεν υπήρχε συγκεκριμένη ηλικία κατά την οποία μάθαιναν χορό, ούτε ο χορός διδασκόταν από χοροδιδασκάλους όπως γίνεται σήμερα.
Ήταν προσωπική υπόθεση του κάθε παιδιού να αποφασίσει πότε θα μάθει και πότε θα πάρει το θάρρος να χορέψει δημόσια.
Οι πιο σημαντικές γιορτές που γίνονταν οι χοροί, ήταν όλες οι χριστιανικές: Χριστούγεννα, Πάσχα, Πρωτοχρονιά, Φώτα, το πανηγύρι του χωριού, ονομαστικές γιορτές κλπ.
Ο χορός το καλοκαίρι στηνόταν συνήθως στην πλατεία του χωριού όπου λάμβανε μέρος όλος ο κόσμος. Το χειμώνα που έκανε κρύο ή είχε ακατάλληλο καιρό, σε πολλά χωριά του Πόντου ο χορός γινόταν σε μια αίθουσα την οποία ονόμαζαν ΜΟΤΟΣ, (το πρώτο Ο αν το μεταβάλουμε σε Ε γίνεται ΜΕΤΟΣ=μετόχι), δηλαδή ήταν ένα οίκημα που ανήκε στην εκκλησία και στο οποίο γίνονταν οι διάφορες εκδηλώσεις (γάμοι, βαφτίσια, γιορτές κλπ).

Οι χοροί του Πόντου είναι κυκλικοί, εκτός του Κοτσαγκέλ. Δεν υπάρχει κορυφαίος όπως ακριβώς και στους αρχαίους κυκλικούς χορούς. Όταν χόρευαν πολλά άτομα μπορούσαν να σχηματίσουν πολλούς ομόκεντρους κύκλους.
Πολλές φορές ο χορός στηνόταν αυθόρμητα χωρίς καμιά ιδιαίτερη αιτία. Μοναδική προϋπόθεση ήταν η παρουσία μουσικού και η ψυχική διάθεση.
Το κάλεσμα για τους χορούς στα μικρά χωριά γινόταν με το άκουσμα των οργάνων ή διαδίδετο μεταξύ των χωρικών, ενώ στα μεγάλα βγαίναν δύο-τρία παιδιά που διαλαλούσαν, (ντελάληδες), στους δρόμους το γεγονός.
Τα πανηγύρια συνήθως κρατούσαν δύο ημέρες, παραμονή και ανήμερα. Πολλές φορές όμως μπορούσε να συνεχιστεί για ημέρες από διαφορετικά άτομα, γυρνώντας από σπίτι σε σπίτι και από χωριό σε χωριό (το αίσθημα της φιλοξενίας ήταν και είναι πολύ ανεπτυγμένο στους Πόντιους).

Οι ποντιακοί χοροί είναι ομαδικοί γι' αυτό η έναρξη δεν γινόταν από ένα συγκεκριμένο άτομο αλλά από ομάδα ατόμων.

Στους ανοικτούς χώρους, όπου χόρευαν πάρα πολλά άτομα, τα όργανα στα οποία έδειχναν προτίμηση ήταν: ο ζουρνάς, το αγγείο ή τουλούμ (άσκαυλος) και το νταούλι, λόγω της μεγάλης ηχητικής έντασης των οργάνων αυτών. Εάν δεν υπήρχαν αυτά τα όργανα τότε χρησιμοποιούσαν μία ή και περισσότερες λύρες ταυτόχρονα.

Ας σημειωθεί ότι η λύρα είναι το πιο διαδεδομένο μουσικό όργανο στους Πόντιους.

Αυτά συνέβαιναν στον Ανατολικό Πόντο.

Στον Δυτικό Πόντο τα όργανα που χρησιμοποιούσαν περισσότερο ήταν: το βιολί, το κλαρίνο, ο ζουρνάς, το νταούλι και λιγότερο η λύρα.
Οι οργανοπαίχτες βρίσκονταν πάντα μέσα στον κύκλο. Πολλές φορές περιφέρονταν παρακολουθώντας τους χορευτές και ακολουθώντας το ρυθμό της μουσικής, για να μπορούν όλοι να ακούν διαδοχικά.
Όταν ο οργανοπαίχτης κουραζόταν, διάφορα νεαρά ως επί το πλείστον άτομα, τον έπαιρναν στους ώμους και τον περιέφεραν αυτά για να τον ξεκουράζουν.
Οι μουσικοί που μπορούσαν να στήσουν χορό σε ανοικτούς χώρους ήταν περιζήτητοι, γιατί αυτό απαιτούσε μια ιδιαίτερη ικανότητα και δεν ήταν μόνο θέμα μουσικής δεξιοτεχνίας.
Ο οργανοπαίχτης έπρεπε με το ύφος του, τις κινήσεις του και τις λεκτικές προτροπές του να μπορεί να ξεσηκώνει τους χορευτές.
Όταν ο μουσικός ήθελε να πληρωθεί από κάποιο άτομο, γονάτιζε παίζοντας μπροστά του και αυτός αν ήθελε, του κολλούσε στο μέτωπο με σάλιο ή του έβαζε στο στήθος ή στο όργανο διάφορα χαρτονομίσματα (καρσιλάεμαν). Αυτός ήταν συνήθως και ο τρόπος πληρωμής.
Όσοι δεν χόρευαν κάθονταν γύρω γύρω και παρακολουθούσαν, όπως τα άτομα προχωρημένης ηλικίας. Οι σεβάσμιοι, όπως ήταν ο παπάς, ο πρόεδρος (μουχτάρης), ο δάσκαλος και οι γέροντες συνήθως κάθονταν μέσα στον κύκλο, για να παρακολουθούν πιο άνετα.
Μερικές φορές ένα γλέντι τελείωνε με ένα καυγά στον οποίο μάλιστα, ορισμένες περιοχές έδωσαν και ειδική ονομασία (ΓΑΡΜΑΓΑΛ), και βέβαια δεν έλειπαν και οι τουφεκιές στον αέρα.
Στα παλιά χρόνια, πριν το 1900, σε πολλά χωριά στο εσωτερικό του Πόντου, οι κοπέλες σε ηλικία γάμου και οι νιόπαντρες δεν χόρευαν με τους άντρες σε δημόσιους χώρους, γιατί αυτό εθεωρείτο ντροπή. Ιδίως το να μπει μια παντρεμένη με τον άντρα της στο χορό και να της κρατάει κάποιος άλλος το χέρι, εθεωρείτο όχι πρέπον.
Οι ελεύθερες κοπέλες και οι αρραβωνιασμένες, όταν ο χορός γινόταν σε δημόσιους χώρους κρύβονταν πίσω από θάμνους ή ηλικιωμένες γυναίκες, γιατί ήταν ντροπή ακόμα και να βλέπουν. Βέβαια στην Τραπεζούντα και στις άλλες μεγαλουπόλεις, ήταν ο κόσμος πιο απελευθερωμένος.

Τα τραγούδια με τα οποία άρχιζε το γλέντι, ήταν ως επί το πλείστον τα επιτραπέζια, τα οποία δεν είχαν συγκεκριμένο δίστιχο, αλλά μπορούσαν να τραγουδούν διάφορα δίστιχα σε απεριόριστο αριθμό.

Οι βασικοί ρυθμοί του ποντιακού τραγουδιού είναι δύο: ο πεντάσημος ή 5/8 (τικ) και ο εννεάσημος ή 9/8 (ομάλ). Υπάρχουν όμως και άλλοι ρυθμοί. Ο στίχος αποτελείται από δύο ημίστιχα.
Τραγουδούσε πρώτα ένας το πρώτο ημίστιχο και μετά το επαναλάμβαναν όλοι μαζί. Το ίδιο συνέβαινε με το δεύτερο ημίστιχο. Βέβαια υπήρχαν και ολοκληρωμένα τραγούδια, τα οποία ανήκαν στον ακριτικό, στον ερωτικό κύκλο κλπ.
Η μεγαλύτερη ποικιλία τραγουδιών ήταν τα επιτραπέζια και μετά ακολουθούσαν τα τραγούδια σε χορό ομάλ και τικ.
Σε πολλά μέρη του Πόντου που συνόρευαν με άλλες περιοχές, υπήρξαν επιδράσεις και γι'αυτό παρατηρούμε να υπάρχει ο χορός με τα μαντήλια της Καππαδοκίας στους Μετεντζήδες, που συνόρευαν μαζί της και χρησιμοποιούσαν τα ίδια όργανα.

Στην περιοχή της Νικόπολης βρίσκουμε τους καρσιλαμάδες. Και μέσα στον Πόντο ζούσαν και άλλοι λαοί όπως Αρμένιοι, Λαζοί κλπ.

Ο Ανατολικός Πόντος συνορεύει με το σοβιετικό Καύκασο και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να δεχθούν την επίδραση των χορών τους, έτσι ώστε σήμερα να μην γνωρίζουμε σε ποιους ανήκουν ορισμένοι χοροί που χορεύονταν εκεί από τους Ποντίους.

Εδώ γίνεται μια καταγραφή των χορών που χορεύτηκαν από Ποντίους, ανεξάρτητα από την καταγωγή τους και από τις επιδράσεις που δέχτηκαν.


ΟΙ ΠΟΝΤΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΣΗΜΕΡΑ

Όταν μιλάμε για τους ποντιακούς χορούς και τα τραγούδια αλλά και για κάθε άλλο πολιτιστικό στοιχείο, θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι:
Ποντιακό είναι κάθε τι που δημιουργήθηκε στην ευρύτερη περιοχή του Πόντου με όλες τις επιδράσεις και τις παραλλαγές του. Είναι φανερό ότι στη διαμόρφωση των διαφόρων παραλλαγών, έπαιξαν σημαντικό ρόλο το φυσικό, πολιτιστικό και κοινωνικό περιβάλλον.

Ιδιαίτερα ο λαϊκός χορός που είναι δημιούργημα του λαού και άρα κυρίαρχο μέσο έκφρασης του, έχει τη δυνατότητα να δημιουργεί προϋποθέσεις για προσέγγιση και αλληλογνωριμία των λαών.
Οι αγροτικές κοινωνίες όπως ήταν στον Πόντο ήταν ως επί το πλείστον κλειστές και ήταν εύκολο να κρατηθεί η αυθεντικότητα των παραδόσεων.

Αντίθετα, οι σημερινές βιομηχανικές κοινωνίες είναι ανοιχτές. Έτσι δίνουν τη δυνατότητα στις πόλεις να συγκεντρώνουν μεγάλο αριθμό ατόμων με τελείως διαφορετικά ήθη, έθιμα και παραδόσεις.
Τα άτομα αυτά ζουν, εργάζονται και διασκεδάζουν στους ίδιους κοινωνικούς χώρους με αποτέλεσμα ο πολιτισμός τους να χάνει την ιδιαιτερότητα του και να αποκτά μια ενιαία κατά μείζονα λόγο μορφή.
Οι χοροί χάνουν την ιδιαιτερότητα που είχαν στην περιοχή προέλευσης τους. Η ποικιλία των ρυθμών τους περιορίζεται στο ελάχιστο, γίνονται πιο γρήγοροι αποτέλεσμα ίσως της εποχής της ταχύτητας όπως συμβαίνει σε όλες σχεδόν τις χώρες.

Στους ποντιακούς χορούς παρατηρούμε ακριβώς το ίδιο φαινόμενο που παρατηρείται και στις διάφορες περιοχές της Ελλάδας, δηλαδή μια μουσική να χορεύεται διαφορετικά από ένα χωριό στο άλλο και να έχει διαφορετική ονομασία ή μικρή μουσική παραλλαγή.

Ο Πόντος είναι μια από τις πλουσιότερες περιοχές σε ποικιλία χορών και τραγουδιών. Οι χοροί του υπερβαίνουν τους 40 και σίγουρα υπάρχουν και άλλοι που δεν έχουν καταγραφεί ακόμα.

Ο μεγάλος αριθμός και η ποικιλία των ποντιακών χορών οφείλεται στο γεγονός ότι ο Πόντος χωρίζεται οριζόντια σε δύο μέρη από την οροσειρά του Παρυάρδη (Παρχάρ) που είναι συνέχεια της οροσειράς του Καυκάσου. Έτσι έχουμε τον Παραλιακό Πόντο και τον Μεσογειακό.
Πολλά ποτάμια εξάλλου ξεκινούν από το Νότο και κατευθυνόμενα προς Βορρά εκβάλουν στη Μαύρη Θάλασσα. Αυτό είχε σαν συνέπεια η επικοινωνία μεταξύ των περιοχών αυτών να είναι δύσκολη και πολύ περιορισμένη και να γίνεται μόνο σε μικρές περιόδους του χρόνου με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν διαφορετικοί χοροί και πολλές παραλλαγές.

Πολλοί από τους χορούς αυτούς, κυρίως του Δυτικού Πόντου, χάθηκαν και τούτο διότι:

Α) στον Δυτικό Πόντο πολλές περιοχές έχασαν βίαια το γλωσσικό τους ιδίωμα και αναγκάστηκαν να μιλούν τουρκικά, και
Β) τα μουσικά όργανα που ακούγονταν περισσότερο ήταν: το βιολί, το κλαρίνο και το ούτι με τα οποία τραγουδούσαν περισσότερο στα τουρκικά.

Όταν ήρθαν στην Ελλάδα οι Πόντιοι του Ανατολικού Πόντου που μιλούσαν ποντιακά και έπαιζαν λύρα, το κατ' εξοχήν ποντιακό μουσικό όργανο και βέβαια είχαν καλύτερους λυράρηδες, επεκράτησαν των δυτικών και αυτό είχε σαν συνέπεια να ατονήσουν τα τραγούδια και οι χοροί του Δυτικού Πόντου.

Ας σημειωθεί ότι και μερικοί χοροί του Ανατολικού Πόντου ατόνησαν.

Στον Ελλαδικό χώρο, μερικοί χοροί όπως το Κότσαρι, η Σερανίτσα (21), η Λετσίνα κλπ εχασαν τον τοπικό τους χαρακτήρα και χορεύτηκαν από όλους τους Ποντίους ενώ άλλοι, όπως οι χοροί Τάμσαρα, Τίταρα, Εταιρέ κλπ διατήρησαν την ιδιαιτερότητα τους.

Σήμερα η εκμάθηση των χορών στις μεν πόλεις γίνεται από τους Ποντιακούς Συλλόγους, το σύνολο σχεδόν των οποίων διαθέτει χοροδιδασκάλους και χορευτικά συγκροτήματα, στα δε χωριά που έχουν αμιγή Ποντιακό πληθυσμό μαθαίνονται μέσα από τη διασκέδαση, όπως δηλαδή γινόταν και στο φυσικό τους χώρο.

Και στα χωριά όμως που έχουν μικτό πληθυσμό χορεύονται περισσότερο οι ποντιακοί χοροί.

Επειδή οι Πόντιοι στην Ελλάδα δεν ζουν σε ένα ενιαίο και συγκεκριμένο χώρο, όπως στον Πόντο, όπου θα μπορούν να αναβαπτίζονται, θα πρέπει, αν θέλουν να διατηρήσουν την πολιτιστική τους ιδιαιτερότητα, να δείξουν ξεχωριστό σεβασμό στην κλασσική μορφή των χορών τους που ας μη λησμονούμε ότι είναι η κυριότερη συνιστώσα της λαϊκής παράδοσης.

Δυστυχώς πολλοί χοροδιδάσκαλοι δεν φαίνεται να κατανοούν αυτή την αναγκαιότητα. Έτσι παρατηρείται έντονα το φαινόμενο της παραποίησης της παραδοσιακής μορφής των χορών εν ονόματι της «καλλιτεχνικής χορογραφίας».
Βέβαια μέσα σ' όλα αυτά μπορούμε να διακρίνουμε το γεγονός ότι σήμερα οι χοροί αφομοιώνονται πολύ πιο εύκολα και χορεύονται και από μη Ποντίους, πράγμα που ήταν πολύ δύσκολο όταν είχαν την παραδοσιακή τους μορφή.
Για τους ποντιακούς χορούς δεν υπάρχει εκτεταμένη βιβλιογραφία. Από τις πιο σημαντικές - αν όχι η σημαντικότερη δημοσιεύσεις, είναι η διατριβή του Κιλ Πάτρικ, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Los Angeles η οποία δημοσιεύτηκε στην αγγλική γλώσσα σαν παράρτημα (12) του Αρχείου του Πόντου.

Σαν γενικά χαρακτηριστικά των ποντιακών χορών ο Κιλ Πάτρικ αναφέρει τα παρακάτω:

· Μικρά βήματα, δεν καλύπτεται μεγάλος χώρος.

· Τα πόδια κρατιούνται το ένα κοντά στο άλλο χωρίς να εκτείνονται πέρα από το σώμα γενικά πολύ περιορισμένα.

· Τα πόδια πιέζουν το έδαφος χωρίς να απομακρύνονται πολύ από αυτό.

· Ο πρωτοχορευτής δεν κάνει αυτοσχεδιασμούς που δεν μπορούν να γίνουν απ' τους υπόλοιπους. Έτσι αρκετές φορές οι χορευτές σχηματίζουν κλειστούς κύκλους.

· Τα βήματα των χορευτών είναι γενικά περίπλοκα, ιδιαίτερα στο γρήγορο ρυθμό.

· Δεν υπάρχει χτύπημα ποδιού, ή χτύπημα στο πάτωμα ή στο σώμα με το χέρι.

· Η κίνηση του κορμιού τονίζεται μερικές φορές με την κίνηση των ώμων.

· Η κάμψη και η περιστροφή του κορμιού είναι κοινή σε αρκετούς χορούς.

· Τα κρατήματα των χεριών αλλάζουν κατά τη διάρκεια του ίδιου χορού σύμφωνα με την μορφή του χορού και πρέπει να είναι ελεύθερα να κινούνται γρήγορα πίσω και μπροστά.

· Τα χέρια κρατιούνται κοντά στο σώμα έτσι ώστε να υπάρχει ελάχιστος κενός χώρος ανάμεσα στους χορευτές και περισσότεροι χορευτές να χορεύουν σε μικρότερο χώρο.

· Οι χορευτές κινούνται προς τα δεξιά σε πολλούς χορούς καθώς επίσης μπροστά και πίσω σε αρκετούς ή αποκλειστικά προς τα αριστερά.

· Απαλοί και έντονοι τρόποι κίνησης ασκούνται στον ίδιο χορό, ταυτόχρονα από διαφορετικούς χορευτές.

· Ο τρόπος κίνησης στους ποντιακούς χορούς ποικίλει από τα πιο άτονα, αργά, ξεκούραστα, αβίαστα, συρτά βήματα στα πιο έξαλλα, έντονα, με φυσικές (σωματικές) απαιτήσεις και βίαια βήματα και κινήσεις.

· Η μουσική συχνά παίζεται χωρίς χορό, το αντίθετο όμως δεν συμβαίνει ποτέ. Ακόμη, για την εκμάθηση των χορών θεωρείται καλύτερο κάποιος λυράρης να παίζει για τους χορευτές παρά να χρησιμοποιούν δίσκους ή κασέτες.

Και παρακάτω: «Στην αρχή ήταν η προσπάθεια να μάθω τα βήματα και μετά αφού τα έμαθα άρχισα να βαριέμαι και να γίνομαι ανυπόμονος. Απορούσα πως αυτοί οι άνθρωποι χόρευαν όλο το βράδυ και πως ένας τους χορός μπορούσε να διαρκέσει σχεδόν μία ώρα.
Συνήθισα στην Αμερική σε μεγαλύτερη ποικιλία χορών, σε γρηγορότερο ρυθμό, οι οποίοι δεν διαρκούσαν πάνω από 3 λεπτά.
Την τρίτη εβδομάδα της προσπάθειας μου άρχισα να καταλαβαίνω πως η ευκολία με την οποία μπορούσα να χορεύω, να ξεκουράζομαι και να απολαμβάνω την κίνηση ήταν εκπληκτική. Το αίσθημα της ζεστασιάς και της ένωσης με τους υπόλοιπους χορευτές ήταν μοναδικό και με έφερνε σε αμηχανία.
Αρκετά αργότερα άρχισα να καταλαβαίνω ότι ανακάλυπτα μ'ένα περιορισμένο αλλά πραγματικό τρόπο, μερικά σαν από υπνωτισμό αποτελέσματα που συνόδευαν πολλούς Ελληνικούς χορούς.
Βέβαια προέκυπταν αρκετές απορίες, όπως: πως όλοι οι χορευτές ήξεραν ότι ο χορός τελείωνε προτού εγώ να καταλάβω ότι οι μουσικοί θα σταματούσαν; Οι χορευτές κατέβαζαν τα χέρια, γύριζαν στα τραπέζια τους, οι μουσικοί όντως είχαν σταματήσει και εγώ ήμουν ο μόνος που είχε μείνει στην πίστα.

΄Ακουγαν κάτι στη λύρα που εγώ δεν άκουγα.
Όταν άρχισα τα μαθήματα για λύρα και είχα μάθει φωνητική μελωδία πάνω στη λύρα και σκέφτηκα ότι ο τρόπος (μουσικός) ήταν καθαρός, κατάλαβα ότι πολλοί ορχηστρικοί τόνοι έμοιαζαν να είναι τελείως έξω από την τροπική μορφή (μουσικοί) και συχνά ακούγονταν σαν λάθη όταν τους έπαιζα, ενώ ο δάσκαλος μου μπορούσε να τους δώσει έτσι ώστε να γίνονται τέλεια δεκτοί από τον κόσμο.
Όταν είδα πώς χόρευαν οι Πόντιοι τον Ελληνικό σκοπό που λέγεται «Αιγιώτισσα» δεν αναγνώρισα το χορό. Η «Αιγιώτισσα» είναι ένα Καλαματιανό σε 7/8, το οποίο διαιρείται σε ένα μακρύ και δύο σύντομα χτυπήματα δηλαδή 3-2-2.
Στις ποντιακές ταβέρνες, η λύρα τόνιζε τον σκοπό σαν να ήταν 2-2-3 και οι χορευτές άρχιζαν με γρήγορα γρήγορα βήματα παρά με το αργό βήμα που συνδέεται με το τρίτο χτύπημα».

(Νίκος Ζουρνατζίδης)


Aλλη εργασία σχετική με τους ποντιακούς χορούς είναι η δημοσίευση του Δ.

Κουτσογιαννόπουλου στον 28ο τόμο του «Αρχείου του Πόντου».


Μεταξύ άλλων αναφέρει:
«Όλοι οι ποντιακοί χοροί χορεύονται από άνδρες και γυναίκες εκτός των χορών Τρομαχτόν, Λατσίνας, (προφανώς εννοεί την Λετσίνα), και Σέρρας τους οποίους χορεύουν μόνο άνδρες.Οι γυναίκες χορεύουν κατά προτίμηση τους χορούς: Ομάλ, Τρυγώνα, Ομάλ Καρς και Πατούλα».

Και πιο κάτω: Χορός Τρυγώνας:
«Παρθενικός χορός, φέρει τη σφραγίδα της παρθενικής ωραιότητας, χορεύεται από γυναίκες και συνοδεύεται από τραγούδι.
Για τον χορό Χαιρεανίτσας, χορός Παρθενικός σαν να τον συνέθεσε κάποιος αρχαίος λάτρης της θεάς Αρτέμιδος για να τον αφιερώσει εις τον βωμό της θεάς των Παρθένων. Χορεύεται από γυναίκες ως επί το πλείστον».

Από όλα αυτά βγαίνει το συμπέρασμα ότι ο κος Κουτσιογιαννόπουλος είδε τους χορούς με μία ρομαντική διάθεση, γιατί όλοι οι χοροί είναι μικτοί εκτός των χορών Σέρρα και Μαχαίρια. Στον Ελλαδικό χώρο όμως και αυτοί χορεύονται από γυναίκες.

αναδημοσίευση από http://thalassa-karadeniz.mylivepage.com/

η λύρα του Πόντου

Ποντιακή Λύρα (Κεμεντζές)

(του Μιχάλη Καλιοντζίδη)

Ο κεμεντζές ή η κεμεντζέ είναι το βασικότερο μουσικό όργανο των Ποντίων. Σύμφωνα με τον Παύλο Χαιρόπουλο η καταγωγή του κεμεντζέ ανάγεται στην Μεσοποταμία,στην Αίγυπτο και στην Ελλάδα.Στην Περσία υπήρχε ένα όργανο με την ονομασία "καμάντζια", όπως και στον Καύκασο με το όνομα "καμάντσιες". Ίσως από τις ονομασίες αυτές να προέρχεται το "κεμεντζέ" ή "κεμεντσέ". Σε μια επίσκεψή μου στο μουσείο λαϊκών οργάνων στο Νέο Δελχί της Ινδίας , είδα τρεις λύρες που έμοιαζαν με την ποντιακή, σε μεγαλύτερο μέγεθος, με χορδές από έντερα ζώων όπως ήταν αρχικά οι χορδές στον Πόντο. Φαίνεται ότι το όργανο αυτό ήταν διαδεδομένο στην περιοχή.

Η κατασκευή της στον Πόντο γινόταν συνήθως από ξύλο δαμασκηνιάς (κοκίμελον), το οποίο έκοβαν αρχές φθινοπώρου για να μην έχει πολλή υγρασία.Ο κορμός δεν έπρεπε να έχει ρόζους ή σχισίματα. Το έβαζαν μέσα σε χωνεμένη κοπριά για να ξεραθεί τελείως ώστε να μην σκάσει και το άφηναν πολλή καιρό , έως και δύο χρόνια.
Ώστε να ξεραθεί καλά.Χρησιμοποιούσαν το ξύλο δαμασκηνιάς γιατί είναι σκληρό και δεν επηρεάζεται εύκολα από την υγρασία.Χρησιμοποιούσαν και άλλα ξύλα,όπως ο κισσός.Στον ελλαδικό χώρο,όπου το κλήμα είναι πιο ξηρό, χρησιμοποιούν και άλλον ειδών ξύλα, τα οποία συνήθως λουστράρουν.

Αυτό το ξύλο το επεξεργάζονταν συνήθως οι ίδιοι οι λυράρηδες, στρογγυλεύοντας εσωτερικά τις γωνίες του σκάφους για να ανακλάται ο ήχος προς τα έξω.Γι’ αυτό λένε ότι οι μονοκόμματες λύρες παίζουν καλύτερα.Βεβαίως έχει αλλάξει η τεχνική κατασκευής – τώρα η λύρα για ευκολία γίνεται κομματιαστή, οπότε μπορούν να χρησιμοποιηθούν διάφορα είδη ξύλου.Η μορφή της λύρας είναι φιαλόσχημη και αποτελείται από τα εξής μέρη:

> Το κιφάλ’(κεφαλή)

> Τα ωτία (αυτιά,χορδοδέτες,τρία στον αριθμό,όσα και οι χορδές)

> Η γούλα (λαιμός)

> Η γλώσσα ή σπαρέλ’ ή σπαλέρ’

> Τα τρυπία (τρύπες ,4 στο καπάκι,2 στο επάνω μέρος και 2 κάτω, δεξιά και αριστερά από τις χορδές).

> Τα μάγ’λα (μάγουλα,έχουν δύο τρύπες , μία στα επάνω και μία στο κάτω μέρος)

> Το καπάκ’(καπάκι)

> Η ράχια (ράχη)

> Ο γάιδιαρον (επάνω του ακουμπούν οι χορδές)

> Τα κόρδας (χορδές).Αρχικά ήταν αποξηραμένα έντερα ζώου, έπειτα έγιναν μεταξωτές και από το 1920 μεταλλικές.

> Τα ρωθώνια ή σκωλέκια (ρουθούνια ή σκουλήκια)

> Το παλληκάρ’ (παλικάρι) το οποίο χρησιμεύει για να στερεώνονται οι χορδές.

> Το στουλάρ’, είναι το ξύλο που βρίσκεται μέσα στο σκάφος της λύρας. Από τη μία πλευρά ακουμπάει στην πλάτη και από την άλλη στο καπάκι, από τα δεξιά πλευρά, όπως βλέπουμε τη λύρα, κάτω ακριβώς από τον «γάιδαρο» και δίπλα από το δεξί «ρουθούνι», συνήθως στο μέσον, ώστε να ξεχωρίζει τις ψιλές φωνές από τις χαμηλές(ζιλ-καπάν).

Το μέγεθος της λύρας (κεμεντζέ) ήταν συνήθως 45-60 εκατοστά . Από το λαιμό (γούλα) μέχρι το σημείο όπου τοποθετείτο ο γάιδαρος ήταν τα δύο τρίτα του μεγέθους της λύρας χωρίς το κεφάλι, το δε πλάτος της ήταν 7-11 εκατ., όσο ήταν και το μέγεθος του λαιμού.
Στην περιοχή της Ματσούκας (Τραπεζούντα) συναντάμε τις πιο μακρόστενες και υψίφωνες (ζιλ) λύρες του Πόντου. Οι χορδές της είναι συνήθως μια Σι κιθάρας (0,14)και δυο Λα βιολιού.Παίζονται με το τοξάρ’(δοξάρι),που παλαιότερα είχε τρίχες ουράς αρσενικού αλόγου, ώστε να μην είναι καμένες από τα ούρα. Κουρδίζεται πάντα κατά τέταρτες καθαρές. Η κεμεντζέ παίζεται συνήθως μόνη της και σε κλειστούς χώρους. Στους ανοιχτούς μπορούσαν να παίζουν δύο και περισσότερες κεμεντζέδες μαζί, χρησιμοποιώντας καμιά φορά σαν όργανο συνοδείας το νταούλι.

Τρόποι παιξίματος της ποντιακής λύρας

Η ποντιακή λύρα είναι από τα λίγα αυτοσυνοδευόμενα μουσικά όργανα. Τα κύρια χαρακτηριστικά της ακούσματα είναι: τα διαστήματα της 4ης και 5ης καθαρά, συνοδευόμενα από τρίλιες. Τα διαστήματα είναι αρμονικά και σε ορισμένες περιπτώσεις μελωδικά. Στα αρμονικά διαστήματα ο ισοκράτης είναι εναλλασσόμενος, ενώ στα μελωδικά είναι συνεχόμενος. Στην δεύτερη περίπτωση έχουμε, εκτός από τα προαναφερθέντα διαστήματα 4ης και 5ης καθαρά, και τα διαστήματα 6ης μικρής και μεγάλης 7ης ελαττωμένης και 8ης καθαρά. Τα διαστήματα, λόγω της ιδιομορφίας της ποντιακής μουσικής, έχουν πολλές φορές ηχομοριακή αλλοίωση.

1.Η ποντιακή λύρα είναι η μοναδική που παίζεται με την ψίχα των δακτύλων, και όχι με το νύχι όπως η κρητική, η πολιτική, η θρακιώτικη, η νησιώτικη κ.α.

2.Ο κύριος τρόπος παιξίματος είναι διπλόχορδος (δάκτυλα και δοξάρι)που θεωρείται και ο γνησιότερος. Σε αυτήν την περίπτωση η μία χορδή δίνει τη μελωδία και η άλλη τη συνοδεία, δημιουργώντας έτσι τα μουσικά διαστήματα που αναφέραμε παραπάνω.

3.Ο μονόχορδος τρόπος, ο οποίος χωρίζεται σε δύο κατηγορίες: α) το μονόχορδο παίξιμο με το δοξάρι, ενώ τα δάχτυλα πατάνε δύο χορδές ταυτόχρονα, απομονώνοντας τη δεύτερη που δημιουργεί τον ισοκράτη. Β) η κλασική μονοχορδία, όπου δάχτυλα και δοξάρι παίζουν μία χορδή. Η διαφορά των δύο παραπάνω είναι στο ηχόχρωμα.

Τρόποι χορδίσματος

1.Το χόρδισμα της ποντιακής λύρας είναι σε διαστήματα 4ης καθαρά(κλασικός τρόπος)π.χ.πρώτη χορδή Λα(Ζιλ), δεύτερη χορδή Μι(Μεσαία), Τρίτη χορδή Σι(Καπάν).

2.Μίμηση του αγγείου ή τουλούμ(γκάιντας):Πρώτη χορδή Λα(Ζιλ), δεύτερη χορδή Λα(Μεσαία) ταυτόχρονα με την πρώτη, Τρίτη χορδή Μι(Καπάν).

3.Πρώτη χορδή Λα(Ζιλ), δεύτερη χορδή Μι(Μεσαία), Τρίτη χορδή Μι(Καπάν) ταυτόχρονα με τη δεύτερη.

4.Πρώτη χορδή Λα(Ζιλ), δεύτερη χορδή Μι(Μεσαία), Τρίτη χορδή Λα(Καπάν) ογδόη χαμηλότερα.

Στα χορδίσματα με την μίμηση του αγγείου παίζουμε ταυτοφωνίες συνεχόμενες και σε άλλες περιπτώσεις η πρώτη χορδή έχει την μελωδία και η δεύτερη τον μόνιμο ισοκράτη σαν συνοδεία.

αναδημοσίευση από http://el-pontos.blogspot.com/

lx place













home | about me |contact| σχετικά | η λυρα του πόντου | χοροί | ποντιακή διάλεκτος | γενοκτονία | ανακοινώσεις

------------------------------------------------------------------

last update: 30/07/2010